Spinoza over kwetsbaarheid in de digitale wereld
In De Volkskrant stond een column van Asha ten Broeke. Ze vertelt over de intense haat en bedreigingen die ze dagelijks ontvangt vanwege haar werk. Asha beschrijft hoe de aanhoudende stroom van beledigingen, bedreigingen en intimidatie, die de afgelopen tien jaar steeds erger is geworden, haar mentaal en emotioneel heeft uitgeput. De recente verkiezingswinst van extreemrechts heeft deze situatie nog verergerd, volgens haar. Ten Broeke deelt dat ze serieus heeft overwogen om haar ontslagbrief te schrijven, omdat ze de constante aanvallen niet langer kan verdragen.
Ze beschrijft hoe de haat haar zelfvertrouwen heeft aangetast en haar plezier in het schrijven heeft verminderd. Ze hoort de haatdragende woorden die anderen tegen haar gebruiken nu ook als een innerlijke stem, die haar eigenwaarde ondermijnt en haar enthousiasme voor haar werk onderdrukt. Ondanks deze diepe persoonlijke worsteling, benadrukt Ten Broeke het belang van kwetsbaarheid en het recht van vrouwen om hun stem te laten horen in het publieke debat, zelfs als dat betekent dat ze hun veiligheid en welzijn op het spel moeten zetten.
Ten Broeke pleit voor een wereld waarin kwetsbaarheid meer gewaardeerd wordt dan haat, en waarin vrouwen niet hoeven te kiezen tussen het uiten van hun mening en hun persoonlijke veiligheid. Ze sluit af met de hoop dat haar gevoelens van verdriet en onzekerheid geaccepteerd worden, en dat de samenleving meer ruimte maakt voor kwetsbaarheid in plaats van ongenaakbaarheid.
Interlocutor: Baruch Spinoza
Baruch Spinoza (1632–1677), ook bekend als Benedictus de Spinoza, was een invloedrijke Nederlandse filosoof van Sefardisch-Joodse afkomst en wordt gezien als een grondlegger van de moderne filosofie. Hij stond bekend om zijn radicale ideeën over God, natuur, en ethiek, en hij verwierp de traditionele religieuze dogma’s van zijn tijd.
De naam “Benedictus” werd door Spinoza zelf aangenomen na zijn excommunicatie uit de Joodse gemeenschap, waarschijnlijk als uitdrukking van zijn breuk met religieuze tradities. Zijn roepnaam was Bento, dat in het Portugees gezegende betekent, hetzelfde als Benedictus in het Latijn, en Baruch in het Hebreeuws.
In zijn Ethica (1678) analyseert Spinoza de menselijke emoties en stelt hij dat rationeel begrip kan helpen om destructieve gevoelens zoals haat en angst te overwinnen. Zijn filosofie benadrukt de kracht van het intellect om ons te bevrijden van irrationele passies, iets wat aansluit bij Asha ten Broeke’s wens voor een wereld waarin kwetsbaarheid en persoonlijke expressie centraal staan.
Daarnaast pleit Spinoza in zijn Theologisch-Politiek Traktaat (1670) voor vrijheid van meningsuiting en religie, en hij waarschuwt tegen de gevaren van onderdrukking en intolerantie. Dit werk is bijzonder relevant in het licht van Ten Broeke’s ervaring met haat en bedreigingen, omdat het de noodzaak van een samenleving benadrukt waar mensen zonder angst hun ideeën kunnen uiten.
Stel dat we de mogelijkheid hadden om Spinoza deze kwestie voor te leggen. Welke inzichten zouden we krijgen, gebaseerd op de “Ethica” en “Theologisch-Politiek Traktaat”, als hij als stem uit het verleden het woord zou krijgen en we een tijdloze dialoog konden voeren?
Spinoza: Initiële reflectie
Het verlangen van mevrouw Ten Broeke naar een wereld waarin kwetsbaarheid boven haat wordt gesteld, raakt een kernpunt in het menselijke bestaan en de gemeenschappelijke zoektocht naar een deugdzaam leven.
In de Ethica betoog ik dat alle mensen door hun eigen natuur worden gedreven door emoties of affecten. Deze emoties, zoals vreugde en verdriet, bepalen vaak ons gedrag en onze reacties op de wereld om ons heen. Het begrip “conatus” verwijst naar het essentiële streven van ieder wezen naar zelfbehoud en vervulling van zijn eigen aard. Wanneer mensen worden geconfronteerd met haat en bedreigingen, worden deze negatieve affecten versterkt, wat leidt tot een vermindering van hun vermogen om vrij te handelen volgens de rede.
Kwetsbaarheid, zoals door mevrouw Ten Broeke beschreven, is een natuurlijk onderdeel van het menselijk bestaan en hoeft niet gezien te worden als een zwakte. Integendeel, het erkennen van onze emoties en hun oorzaken kan ons helpen om te handelen volgens de rede en ons streven naar zelfbehoud te versterken. De ware vrijheid, zoals ik betoog, is niet de afwezigheid van beperkingen, maar het vermogen om te handelen volgens de rede en niet door de tirannie van onze passies.
In het Theologisch-Politiek Traktaat benadruk ik het belang van vrijheid van meningsuiting en de noodzaak voor de staat om de veiligheid van haar burgers te waarborgen. Een staat die gebaseerd is op rationele principes moet tolerantie bevorderen en de vrijheid van denken beschermen. Dit is essentieel voor de stabiliteit en het welzijn van de samenleving. Haat en bedreigingen ondermijnen deze vrijheid en leiden tot een sfeer van angst en repressie, die schadelijk is voor zowel individuen als de gemeenschap als geheel.
Om een samenleving te creëren die ruimte biedt voor kwetsbaarheid en de vrijheid om zich uit te drukken zonder angst voor haat en geweld, is het noodzakelijk dat we ons richten op het bevorderen van rationele en tolerante principes. Dit betekent dat we haat moeten bestrijden met begrip en compassie, en dat we moeten streven naar een maatschappij waarin de rechten en waardigheid van ieder individu worden gerespecteerd.
Samenvattend, zowel de Ethica als het Theologisch-Politiek Traktaat bieden diepgaande inzichten in hoe we kunnen omgaan met de dynamieken van macht, emotie, en vrijheid in onze samenleving. Door deze principes toe te passen, kunnen we werken aan een meer humane en tolerante gemeenschap waarin kwetsbaarheid wordt gezien als een kracht en niet als een zwakte.
Met filosofische overweging,
Benedictus de Spinoza
Mijn verzoek om verheldering
Dank voor uw filosofische overwegingen, maar laten we meer praktisch ernaar kijken. Hoe kan mevr. Ten Broeke volgens de principes uit Ethica de kracht vinden om onze emoties zoals angst en haat te transformeren naar een positie van zelfbehoud en positieve actie, vooral in een context waarin deze emoties worden uitgelokt door constante bedreigingen en agressie?
Tweede reflectie
Mevrouw Ten Broeke kan kracht putten uit het begrijpen van haar emoties door te erkennen dat angst en haat voortkomen uit inadequate ideeën. Het herkennen en analyseren van deze emoties vormen de eerste stap naar hun transformatie. Door zichzelf beter te begrijpen in de context van haar streven naar zelfbehoud (conatus), kan zij haar negatieve emoties omzetten in positieve handelingen. Dit proces van zelfreflectie en zelfkennis helpt haar om haar emoties beter te beheersen en gericht te zijn op constructieve doelen die haar vreugde brengen, zoals het schrijven over onderwerpen die haar interesseren.
Het gebruik van de rede speelt hierbij een cruciale rol. Door rationeel te evalueren welke reacties het beste bijdragen aan haar welzijn en zelfbehoud, kan mevrouw Ten Broeke betere keuzes maken in haar omgang met bedreigingen en agressie. Dit betekent dat zij bewust besluit om haar energie te richten op positieve en constructieve activiteiten en niet toe te geven aan de destructieve impulsen van angst en haat.
Daarnaast is het zoeken naar steun en solidariteit binnen een gemeenschap van gelijkgestemden van groot belang. Zoals ik in mijn werk heb betoogd, is niets nuttiger voor de mens dan de mens. Door samen te werken en wederzijdse steun te vinden, kan mevrouw Ten Broeke de negatieve impact van bedreigingen verminderen en zichzelf versterken. Dit netwerk van steun kan haar helpen om haar kracht te hervinden en door te gaan met haar belangrijke werk.
Praktische voorzorgsmaatregelen zijn tevens noodzakelijk om haar veiligheid te waarborgen. Dit kan inhouden dat zij bedreigingen rapporteert aan de autoriteiten en technologie gebruikt om haar online aanwezigheid te beschermen. Het nemen van dergelijke stappen kan haar gemoedsrust vergroten en haar in staat stellen om zich te concentreren op haar werk zonder constante angst.
Tot slot leert de Ethica ons dat haat kan worden overwonnen door liefde. Dit betekent niet dat mevrouw Ten Broeke de haat moet accepteren, maar dat zij haar energie kan richten op positieve interacties en het bevorderen van begrip en compassie. Door zich te focussen op liefde en begrip kan zij de destructieve kracht van haat verminderen en bijdragen aan een meer humane en tolerante samenleving.
Samengevat, door zelfkennis, rationele reflectie, steun van de gemeenschap en praktische voorzorgsmaatregelen te combineren, kan mevrouw Ten Broeke haar emoties transformeren en een positie van zelfbehoud en positieve actie bereiken. Dit pad, hoewel uitdagend, biedt de mogelijkheid om een leven te leiden dat wordt gekenmerkt door vrijheid en vreugde, zelfs te midden van tegenspoed.
Met praktische wijsheid en filosofische steun,
Benedictus de Spinoza
Mijn tweede verzoek om verheldering
Dank u. Nu wil ik graag weten wat de staat in praktische zin zou kunnen doen. Volgens de principes van het Theologisch-Politiek Traktaat, welke praktische maatregelen zou een staat moeten nemen om een klimaat van tolerantie en veiligheid te waarborgen, zodat individuen zoals Asha ten Broeke vrijuit kunnen spreken zonder angst voor haat en bedreigingen in deze tijd van digitale sociale media? Hoe kan de staat effectief optreden tegen de verspreiding van haat zonder de vrijheid van meningsuiting te ondermijnen?
Derde reflectie
In het Theologisch-Politiek Traktaat heb ik betoogd dat de staat de verantwoordelijkheid heeft om de veiligheid van haar burgers te waarborgen en een klimaat van tolerantie te bevorderen, zodat individuen vrijuit kunnen spreken zonder angst voor haat en bedreigingen. In de context van de moderne tijd, met de uitdagingen van digitale sociale media, kan de staat verschillende praktische maatregelen nemen om deze principes te verwezenlijken zonder de vrijheid van meningsuiting te ondermijnen.
Er moet duidelijke wetgeving zijn tegen haatzaaien, bedreigingen en intimidatie, zowel offline als online. Deze wetten moeten strikt worden gehandhaafd, zodat overtreders consequent worden vervolgd. Dit creëert niet alleen een afschrikwekkend effect, maar toont ook aan dat dergelijke gedragingen onaanvaardbaar zijn in een beschaafde samenleving.
Bescherming van slachtoffers is eveneens cruciaal. De staat moet mechanismen bieden die slachtoffers van haat en bedreigingen ondersteunen. Dit kan variëren van juridische ondersteuning en advies tot maatregelen zoals bescherming van de identiteit van slachtoffers en het bieden van fysieke beveiliging indien nodig. Het is belangrijk dat slachtoffers zich gesteund en beschermd voelen, zodat zij zich vrij kunnen blijven uiten zonder angst voor repercussies.
Gezien de rol van sociale media in de verspreiding van haat, moet de staat samenwerken met technologiebedrijven om beleid te ontwikkelen dat de verspreiding van haatdragende inhoud tegengaat. Sociale mediaplatforms moeten verplicht worden om haatdragende inhoud snel te verwijderen en gebruikers die zich schuldig maken aan haatzaaien te blokkeren of te verbannen. Dit helpt om de online ruimte veiliger te maken voor iedereen.
Daarnaast moet de staat investeren in educatieve programma’s die gericht zijn op het bevorderen van tolerantie, begrip en kritisch denken. Door mensen van jongs af aan te onderwijzen over de waarde van diversiteit en de gevaren van haat, kan de samenleving als geheel toleranter en veerkrachtiger worden tegen haatzaaien.
Publieke campagnes tegen haatzaaien en voor het bevorderen van respectvolle dialoog kunnen ook een belangrijke rol spelen. Door gebruik te maken van verschillende media kunnen deze campagnes een breed publiek bereiken en zo de publieke opinie beïnvloeden ten gunste van een cultuur van respect en tolerantie.
Tegelijkertijd moet de staat de vrijheid van meningsuiting beschermen. Het is belangrijk dat maatregelen tegen haatzaaien niet worden misbruikt om legitieme kritiek of onwelgevallige meningen te onderdrukken. Dit kan worden bereikt door transparante procedures en onafhankelijke toezichtsmechanismen in te stellen, zodat de maatregelen proportioneel en rechtvaardig worden toegepast.
Samenwerking met maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor de bestrijding van haat en de bevordering van tolerantie is ook van groot belang. Deze organisaties kunnen waardevolle inzichten en ondersteuning bieden bij de uitvoering van beleid en programma’s, waardoor de effectiviteit ervan wordt vergroot.
Door deze maatregelen te implementeren, kan de staat een klimaat van tolerantie en veiligheid bevorderen waarin individuen, zoals Asha ten Broeke, vrijuit kunnen spreken zonder angst voor haat en bedreigingen. Dit sluit aan bij de principes die ik heb uiteengezet in het Theologisch-Politiek Traktaat, waar ik pleit voor een samenleving gebaseerd op rede, rechtvaardigheid en vrijheid van denken.
Met praktische wijsheid en filosofische overweging,
Benedictus de Spinoza
Klik hier voor meer uitleg over de totstandkoming van dit artikel.
Lees ook “Spinoza’s digitale erfenis: Turing-test van AI-personages”
