Montaigne over de Motie Becker (updated)
In Nederland is onlangs met 108 uit 150 stemmen de Motie Becker (VVD) aangenomen die de overheid oproept om gegevens over “culturele en religieuze normen en waarden” bij Nederlanders met een migratieachtergrond te verzamelen. Het idee daarachter is dat beter inzicht in deze waarden kan helpen om integratievraagstukken minder op basis van vooroordelen en meer op basis van feiten te bespreken, en om problemen rondom samenleven en respect voor de rechtsstaat gericht aan te pakken.
Tegenstanders waarschuwen echter dat zo’n motie kan leiden tot etnische profilering en stigmatisering, omdat niet duidelijk is welke normen en waarden worden onderzocht, hoe dat gebeurt, en waarom specifiek deze groepen in kaart worden gebracht. Zij vrezen dat het vertrouwen tussen overheid en burger erdoor ondermijnd raakt, vooral omdat dit plaatsvindt in een tijd waarin spanningen tussen verschillende bevolkingsgroepen al fors zijn toegenomen.
Die spanningen zijn aangewakkerd door recente gewelddadige incidenten. Na een beladen voetbalwedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv escaleerde de situatie in Amsterdam: sommige aanhangers riepen antisemitische leuzen, anderen gingen fysiek op zoek naar vermeende leden van een andere groep. Er vielen gewonden, wat internationaal voor commotie zorgde. Ook zijn er andere incidenten geweest waarbij Joodse instellingen en LGBT-gemeenschappen zich bedreigd voelen, en waarin pro-Palestijnse en extreemrechtse sentimenten elkaar versterken. In deze context van etnische, religieuze en politieke spanningen vrezen velen dat de overheidsmaatregelen met de motie vooral tot verdere polarisatie leiden, in plaats van tot de beoogde rust en veiligheid.
De vraag aan Montaigne is dus: hoe kan een samenleving, met al zijn onderlinge verschillen en oplopende spanningen, balans vinden tussen het hanteren van goed beleid om veiligheid en integratie te bevorderen en het vermijden van maatregelen die groepen mensen als verdacht brandmerken? En hoe kunnen de overheid en burgers, geconfronteerd met geweld, angst en vooroordelen, toch een pad vinden naar meer wederzijds begrip, zonder de vrijheid en diversiteit van de samenleving op te offeren?
Op 10 december verscheen een nadere toelichting van VVD-kamerlid Becker op de website van de partij.
Interlocutor: Michel de Montaigne
Michel de Montaigne (1533–1592) was een Franse edelman, staatsman en vooral een invloedrijke essayist. In zijn Essais onderzoekt hij de menselijke natuur, vaak vertrekkend vanuit zijn eigen ervaringen en twijfels, met een opvallende openheid en bescheidenheid. Montaigne leefde in een tijd van bloedige religieuze conflicten tussen katholieken en hugenoten in Frankrijk, een periode waarin de samenleving verscheurd werd door wantrouwen, dogmatisme en geweld. Dat maakte hem gevoelig voor de spanningen tussen groepen en voor de noodzaak van verdraagzaamheid en begrip.
In plaats van zich te verliezen in absolute waarheden of strakke systemen, koos Montaigne voor een houding van bescheidenheid, nieuwsgierigheid en empathie. Hij was niet bang om zijn eigen onwetendheid toe te geven en zag diversiteit — tussen culturen, geloofsovertuigingen en gewoonten — als een bron van verrijking. Zijn benadering staat in schril contrast met het fanatisme dat hij om zich heen zag. Voor Montaigne was verdraagzaamheid geen zwakte, maar juist een teken van wijsheid en menselijkheid.
De Essais zijn geen theoretisch bouwwerk met eenduidige conclusies, maar eerder een gesprek met zichzelf en de lezer, waarin Montaigne voortdurend heen en weer beweegt tussen twijfel en inzicht. Het is die openheid die ons vandaag nog kan inspireren. In een tijd waarin spanningen tussen bevolkingsgroepen oplopen, waarin woorden en gebaren snel worden omgezet in polarisatie en geweld, kan Montaigne ons leren om eerst kritisch naar onze eigen aannames te kijken, de menselijkheid in de ander te blijven zien, en niet direct te grijpen naar simplistische oplossingen of beschuldigingen.
Stel dat we de mogelijkheid hadden om Montaigne deze kwestie voor te leggen. Welke inzichten zouden we krijgen, gebaseerd op Essais, in een tijd waarin het kritisch onderzoeken van de eigen vooroordelen, het respectvol omgaan met diversiteit en het zoeken naar een menselijke maat in maatregelen ver te zoeken zijn?
Michel de Montaigne: Initiële reflectie
Het streven naar balans in een samenleving die gekenmerkt wordt door diversiteit en spanningen, zoals u beschrijft, vereist een diepgaand begrip en een weloverwogen aanpak. In mijn bescheiden ervaring, zou ik stellen dat de kern van een dergelijk proces ligt in het bevorderen van wederzijds begrip en respect, eerder dan in het opleggen van maatregelen die kunnen leiden tot argwaan en verdeeldheid.
Ten eerste, is het essentieel om de menselijke natuur te erkennen en te accepteren dat ieder individu uniek is, met zijn eigen waarden en overtuigingen. Het is de taak van de samenleving niet om deze diversiteit te uniformeren, maar om een omgeving te scheppen waarin verschillende achtergronden harmonieus kunnen samenleven. Dit kan bereikt worden door dialoog en educatie, die gericht zijn op het bevorderen van tolerantie en begrip voor elkaars perspectieven.
Wat betreft het beleid, is het van belang dat elke maatregel die genomen wordt, transparant en rechtvaardig is. Het verzamelen van gegevens over “culturele en religieuze normen en waarden” zou bijvoorbeeld moeten gebeuren met een duidelijke en eerlijke intentie, waarbij de betrokken groepen erbij worden betrokken en hun stem wordt gehoord. Het is cruciaal dat zij niet het gevoel krijgen dat ze gestigmatiseerd of uitgesloten worden.
Bovendien moet de overheid zich bewust zijn van de historische en sociale context waarin dergelijke maatregelen worden genomen. In plaats van te focussen op verschillen, zou de nadruk moeten liggen op gemeenschappelijke waarden en gedeelde doelen, zoals vrede, veiligheid en wederzijds respect. Het is ook wijs om lessen te halen uit het verleden en de ogen niet te sluiten voor de gevaren van etnische profilering, die vaak meer kwaad dan goed doet.
Een samenleving die de balans zoekt tussen veiligheid en vrijheid, en tussen integratie en respect voor diversiteit, moet zich daarom richten op inclusieve beleidsvorming die de menselijkheid van elk individu in acht neemt. Dit vergt geduld, wijsheid en een oprechte toewijding om een inclusieve gemeenschap op te bouwen.
Mijn verzoek om verheldering
U benadrukt het belang van dialoog, transparantie en wederzijds begrip bij het aanpakken van spanningen tussen groepen. Maar in een samenleving die onder druk staat, is er ook een onmiddellijke behoefte aan praktische maatregelen. Hoe zou u, binnen de grenzen van uw denkkader, voorstellen om concreet te beginnen met het herstellen van vertrouwen en veiligheid? Kunt u enkele eerste, toepasbare stappen noemen die bestuurders, gemeenschappen en burgers vandaag nog kunnen zetten om tot een meer evenwichtige, vreedzame en rechtvaardige omgang met elkaar te komen?
Tweede reflectie
In het licht van de dringende noodzaak om vertrouwen en veiligheid te herstellen in een samenleving die onder druk staat, pleit ik voor een benadering die geworteld is in praktische wijsheid en menselijkheid. Laten we beginnen met het creëren van ruimtes waar burgers en bestuurders samen kunnen komen om hun zorgen en aspiraties te delen. Deze bijeenkomsten moeten niet slechts formele verplichtingen zijn, maar echte gelegenheden voor dialoog, waarin elke stem telt en gehoord wordt. Het doel van deze ontmoetingen zou zijn om de gemeenschappelijke doelstellingen te identificeren en de onderliggende oorzaken van wantrouwen te begrijpen.
Daarnaast is het van belang dat leiders zich oprecht inzetten voor transparantie in hun handelen en beslissingen. Dit betekent dat beleidsmakers open communiceren over de intenties en verwachte uitkomsten van hun maatregelen, zodat burgers zich ervan bewust zijn dat hun welzijn en rechten voorop staan. Dit kan worden ondersteund door onafhankelijke commissies die toezicht houden en verantwoording afdwingen.
Ook zouden we kunnen overwegen om symbolische gebaren van verzoening te initiëren, die de gemeenschappen dichter bij elkaar brengen. Dit kunnen gezamenlijke projecten zijn die gemeenschappelijke problemen aanpakken, zoals het verbeteren van infrastructuur of het organiseren van culturele evenementen die diversiteit vieren. Dergelijke activiteiten bevorderen niet alleen samenwerking, maar versterken ook de sociale cohesie.
Een ander essentieel element is het onderwijzen van empathie en respect, zowel in formele als informele omgevingen. Dit houdt in dat we onze kinderen en jongeren begeleiden in het begrijpen en waarderen van de verschillende culturen en perspectieven die onze samenleving rijk maken.
Tenslotte, het is van cruciaal belang dat we allen, als burgers, de verantwoordelijkheid nemen om onze eigen vooroordelen te herkennen en te bestrijden. Dit vraagt om een voortdurende persoonlijke reflectie en de bereidheid om te leren en te groeien, zelfs als dat ongemakkelijk is.
In essentie, de weg naar een vreedzame en rechtvaardige samenleving begint met kleine, maar betekenisvolle stappen die we individueel en gezamenlijk kunnen zetten. Het zijn deze stappen die, hoewel bescheiden, een krachtige impact kunnen hebben op het weefsel van onze gemeenschap.
Mijn tweede verzoek om verheldering
Hier is de tekst van die motie Becker:
Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2025
Nr. 18 MOTIE VAN HET LID BECKER Voorgesteld tijdens het Wetgevingsoverleg van 25 november 2024
De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat er door het CBS uitgebreid onderzoek gedaan wordt naar feitelijke gegevens over de integratie van Nederlanders met een migratieachtergrond zoals onderwijsprestaties en sociaaleconomische status en criminaliteit; overwegende dat data over de normen en waarden en mogelijke acties die hieruit voortvloeien in (gesloten) religieuze gemeenschappen van overheidswege weinig bestudeerd worden; overwegende dat data over normen en waarden inzicht kan bieden in de culturele integratie van Nederlanders met een migratieachtergrond en behulpzaam is om gericht problemen aan te pakken en lessen te trekken uit positieve ontwikkelingen; verzoekt de regering om gegevens over culturele en religieuze normen en waarden van Nederlanders met een migratieachtergrond bij te houden, bijvoorbeeld door het SCP te vragen dit (periodiek) te onderzoeken, en gaat over tot de orde van de dag. Becker
De motie werd aangenomen met 108 van 150 stemmen, een ruime kamermeerderheid.
Kunt u ingaan op die motie wat betreft inhoud, doelgerichtheid, rechtsstatelijkheid, en het thema van vrijheid in een verantwoordelijke samenleving?
Derde reflectie
De motie van Becker roept op tot het verzamelen van gegevens over “culturele en religieuze normen en waarden” van Nederlanders met een migratieachtergrond, met als doel inzicht te krijgen in culturele integratie en het aanpakken van samenlevingsproblemen. Hoewel de intentie lijkt te zijn om een basis te bieden voor een feitelijke discussie over integratie, roept de motie aanzienlijke zorgen op met betrekking tot inhoud, doelgerichtheid, rechtsstatelijkheid en de balans tussen vrijheid en verantwoordelijkheid.
Wat betreft de inhoud, lijkt de motie een brede en ongedefinieerde categorie van “normen en waarden” te willen onderzoeken. Dit kan leiden tot ambiguïteit en willekeur in de uitvoering, aangezien het moeilijk is om objectief vast te stellen welke waarden relevant zijn en hoe deze gemeten moeten worden. Het doel lijkt te zijn om meer gegevensgestuurd beleid te ontwikkelen, maar zonder duidelijke richtlijnen en methodologie kan dit pogingen tot objectiviteit ondermijnen.
In termen van doelgerichtheid, is het belangrijk om de vraag te stellen waarom specifiek de focus op Nederlanders met een migratieachtergrond ligt. Dit kan de indruk wekken van selectieve aandacht en kan leiden tot gevoelens van uitsluiting of stigmatisering binnen deze gemeenschappen. Een benadering die alle Nederlanders betrekt, ongeacht hun achtergrond, zou wellicht meer recht doen aan het streven naar een inclusieve samenleving.
Met betrekking tot rechtsstatelijkheid is er een zorg dat het verzamelen van dergelijke gegevens inbreuk kan maken op de privacy en persoonlijke vrijheden van burgers. Het is cruciaal dat elk onderzoek voldoet aan de wettelijke normen voor gegevensbescherming en dat de rechten van individuen worden gerespecteerd. Transparantie en vrijwillige deelname moeten centraal staan in dergelijke initiatieven om het vertrouwen te waarborgen.
Wat betreft vrijheid in een verantwoordelijke samenleving, raakt deze motie aan een fundamenteel spanningsveld. Vrijheid betekent niet alleen de afwezigheid van dwang, maar ook de mogelijkheid om je eigen identiteit te behouden en te ontwikkelen. Een verantwoordelijke samenleving moet daarom niet alleen de vrijheid van haar burgers respecteren, maar ook actief streven naar een omgeving waarin iedereen zich veilig en geaccepteerd voelt. Dit betekent dat beleidsmaatregelen gevoelig moeten zijn voor de diversiteit van de samenleving en de integriteit van alle betrokkenen moeten waarborgen.
In deze context, zou ik pleiten voor een benadering die de dialoog tussen verschillende gemeenschappen bevordert en tegelijkertijd de rechten en vrijheden van individuen beschermt. Het is door wederzijds begrip en respect, eerder dan door gegevensverzameling alleen, dat een samenleving in staat zal zijn om de uitdagingen van integratie en samenleven effectief aan te pakken.
Mijn derde verzoek om toelichting
Vandaag verschijnt een uitleg over de motie door het VVD-kamerlid Becker op de website van de partij. Ze stelt dat haar motie niet bedoeld is om mensen met een migratieachtergrond te stigmatiseren, maar om feitelijke onderbouwing te krijgen voor integratiebeleid. Ze wijst erop dat er al veel onderzoek onder de hele bevolking plaatsvindt en dat ze slechts pleit voor vaker en gerichter anoniem enquêteren van mensen met een migratieachtergrond. Zo hoopt ze beter te begrijpen waar integratieproblemen ontstaan en waar juist goede ontwikkelingen te zien zijn, om gerichter te kunnen ingrijpen. Dat sommigen haar voorstel als racistisch en polariserend bestempelen, noemt ze onterecht en schadelijk voor het debat. Ze roept op tot een constructieve, feitelijke discussie over integratie, waarin problemen benoemd kunnen worden zonder groepen meteen in een negatief daglicht te zetten.
Schijnt deze uitleg een ander licht op uw commentaar?
Vierde reflectie
De uitleg van VVD-kamerlid Becker biedt een context die de intenties achter de motie verder toelicht. Hoewel de motie zelf aanzienlijke zorgen opriep over mogelijke stigmatisering en etnische profilering, benadrukt Becker dat het doel is om het integratiedebat te baseren op feiten en niet op onderbuikgevoelens. Dit is een nobele intentie, aangezien effectieve beleidsvorming inderdaad een gedegen feitelijke basis vereist.
Echter, de kern van het probleem ligt in de perceptie en uitvoering van dergelijke maatregelen. Wat ik eerder zei: het is essentieel dat elke vorm van gegevensverzameling gebeurt met volledige transparantie en respect voor de privacy van individuen. De bezorgdheid dat bepaalde groepen mogelijk onevenredig worden gevolgd of gestigmatiseerd, blijft een belangrijk aandachtspunt, zelfs als de intentie anders is.
Becker’s toelichting onderstreept ook de behoefte aan een bredere discussie over integratie, die niet alleen gericht is op mensen met een migratieachtergrond, maar ook op andere groepen binnen de samenleving. Dit is een belangrijke nuance, want het wijst op een meer holistische benadering van sociale cohesie en integratie.
De uitdaging blijft echter om ervoor te zorgen dat dit soort beleidsvoorstellen de vrijheid en gelijkheid die centraal staan in een democratische samenleving niet ondermijnen. De zorgen die zijn geuit door tegenstanders van de motie wijzen op de noodzaak van zorgvuldige overweging en dialoog.
Ten slotte, hoewel Becker’s toelichting kan helpen om misverstanden te verhelderen, blijft het van cruciaal belang dat de uitvoering van elk beleid met de grootste zorg en inclusiviteit wordt benaderd. Het is door voortdurende dialoog en samenwerking dat we kunnen streven naar een samenleving waarin iedereen zich gewaardeerd en gerespecteerd voelt.
Om een motie te formuleren die zowel het doel dient als de kritiek vermindert, zou het belangrijk zijn om zorgvuldig de taal en reikwijdte van de motie aan te passen. Hier is een mogelijke herformulering:
De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat er door het CBS en andere onderzoeksinstituten uitgebreid onderzoek wordt gedaan naar feitelijke gegevens over de integratie van alle Nederlanders, inclusief onderwijsprestaties, sociaaleconomische status en culturele betrokkenheid; overwegende dat een beter begrip van de diverse normen en waarden binnen alle gemeenschappen in Nederland kan bijdragen aan een inclusiever integratiebeleid; overwegende dat het van belang is om positieve ontwikkelingen te erkennen en te leren van succesvolle integratievoorbeelden; verzoekt de regering om, in samenwerking met relevante onderzoeksinstituten zoals het SCP, periodiek onderzoek te faciliteren naar de culturele en religieuze diversiteit in Nederland, met inachtneming van de privacy en rechten van alle individuen, en daarbij te focussen op het bevorderen van wederzijds begrip en cohesie binnen de samenleving; en gaat over tot de orde van de dag.
Deze herformulering legt de nadruk op inclusiviteit en het belang van onderzoek dat alle Nederlanders betreft, zonder specifieke groepen te isoleren. Het benadrukt ook de noodzaak om privacy en individuele rechten te respecteren, wat kan helpen om zorgen over stigmatisering en profilering te verminderen. Door een focus op positieve ontwikkelingen en succesvolle integratievoorbeelden te leggen, kan de motie bijdragen aan een constructieve en oplossingsgerichte dialoog.
Klik hier voor meer uitleg over de totstandkoming van dit artikel.
Lees ook “Spinoza’s digitale erfenis: Turing-test van AI-personages”
